
In ons themajaar rond democratie zullen bestaande modellen op Europees niveau geïnventariseerd en geduid worden. We zullen het hebben over transnationale, politieke, economische (basis) democratie.
Het Masereelfonds onderstreept het belang van verzet tegen de uitholling van ons democratisch stelsel. Commons dienen voor ons ingezet te worden als politiek-democratisch instrument.
Het keurslijf van de neoliberale globalisering zit zo strak dat overheden nauwelijks alternatieve wegen durven of kunnen bewandelen, ook wanneer de bevolking erom vraagt (cf. De Griekse crisis). Dit zorgt voor een ondermijning van de democratie. Niet alleen supranationale overheden kampen met een gebrek aan democratische legitimiteit ook nationale en lokale overheden hebben bij een deel van hun bevolking hun democratisch krediet verloren. De neoliberale politieke orde is er met andere woorden één waar formele democratische regels in acht worden genomen, maar democratische instituten steeds machtelozer staan tegenover niet-democratisch gelegitimeerde instituten en processen. De idee dat de overheid een instrument is van democratische machtsuitoefening door en voor het volk lijkt volkomen achterhaald en is vervangen door de opvatting dat de overheid voornamelijk de belangen van een elite beschermt. Die democratisch leegte wordt wereldwijd meer en meer opgevuld door rechtspopulistische politieke krachten. De terechte democratische kritiek op de rol en het functioneren van overheden wordt door deze politieke krachten gemobiliseerd om, onder het mom van een democratische revolte, een frontale aanval in te zetten op de verworvenheden van een lange geschiedenis van emancipatorische bewegingen. In de confrontatie tussen enerzijds het neoliberale politieke model en anderzijds het rechtspopulistische model dreigt de democratie vermalen te worden. De grote uitdaging blijft dan ook om het terugdraaien van democratische verworvenheden en rechten tegen te gaan. Gelet op het feit dat de neoliberale politieke orde een direct uitvloeisel is van de kapitalistische economie, kan de democratie enkel bloeien als deze economie ernstig wordt herdacht. Politieke democratie, zo tonen de laatste decennia, dreigt te verdwijnen als er ook niet wordt gewerkt aan economische democratie. Dergelijke democratisering moet economische macht en dus ook politieke macht gelijker verdelen en inspraak van groepen die nu buiten de economische en politieke beslissingscircuits staan mogelijk maken. Dit vergt niet alleen een herdenking van de manier waarop inspraak wordt georganiseerd (verkiezingen, referenda, …) maar ook alternatieve eigendomsmodellen. Wereldwijd wordt er vandaag geëxperimenteerd met dergelijke alternatieven: coöperatieven en andere vormen van “commons” komen steeds meer tot bloei in zeer diverse sectoren (landbouw, wonen, financiële sector, …). De uitdaging zal er in bestaan om deze commons als politiek-democratische instrument in te zetten tegen de uitholling van de democratie. We beschouwen deze experimenten met alternatieve manieren van produceren en consumeren als belangrijke hoopgevende initiatieven. Enerzijds willen we in onze werking de kennis over, en verdere ontwikkeling van, deze alternatieven verspreiden en faciliteren. Anderzijds willen we deze ervaringen ook gebruiken om onze ei gen werking te herdenken en vorm te geven.