Opiniestuk proces Schild & Vrienden
Solidariteit met doelwitten vraagt dringende de-normalisering van extreemrechts
12 september 2023
Vandaag start het proces tegen Dries Van Langenhove en zeven andere beklaagden van de neofascistische groepering Schild en Vrienden. Verschillende middenveldorganisaties, culturele organisaties, academici en journalisten roepen op tot een denormalisering van extreemrechts. Politieke partijen en mediabedrijven moeten de dreiging van extreemrechts serieus nemen, en stoppen met het overnemen en verspreiden van hun ideeën en een platform te bieden aan de vertegenwoordigers en ideeën van extreemrechts. Een doorbraak van extreemrechts tegenhouden is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.
In april 2004 veroordeelde het hof van beroep in Gent drie vzw’s van het toenmalige Vlaams Blok voor inbreuken op de antiracismewet. Volgens het hof verleenden de vzw’s hun medewerking aan een vereniging (Vlaams Blok) die systematisch aanzet tot discriminatie. Het toenmalige Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding (vandaag bekend als Unia) en de Liga voor de Mensenrechten hadden het proces aangespannen.
De rechtbank wond er geen doekjes om: het Vlaams Blok zaaide haat en had als doel om mensen met een migratieachtergrond te discrimineren. “Er wordt in de aldus naar het groot publiek toe gevoerde propaganda permanent een hatelijk beeld van de ‘vreemdelingen’ opgehangen, teneinde bij de bevolking (al dan niet latent reeds aanwezige) gevoelens van vreemdelingenhaat aan te wakkeren, te onderhouden en op de spits te drijven, met als achterliggende bedoeling het behalen van stemmen en, na een desgevallend overweldigend electoraal succes, de op het vlak van de ‘vreemdelingenpolitiek’ voorgestelde zeer verstrekkende discriminerende voorstellen ook in de praktijk te kunnen omzetten.” lezen we in het arrest.
Opnieuw een rechtszaak tegen extreemrechts
Bijna twintig jaar later gaan dezelfde burgerlijke partijen, aangevuld met individuele burgers die doelwit werden van Schild en Vrienden, opnieuw de strijd aan met extreemrechts. De beklaagden zullen op 12 september voor de eerste keer moeten verschijnen voor de rechter. Oprichter Dries Van Langenhove en zeven medeverdachten moeten zich verantwoorden voor negationisme en het aanzetten tot discriminatie, en racistische haat of geweld op hun communicatieplatformen. Een deel van de haatbeelden en -berichten kwam aan het licht in een reportage van het VRT-magazine Pano in 2018. Deze memes hadden als doel onder het mom van humor de grofste beledigingen en haat de wereld in te sturen: er werd gespot met de Holocaust, geposeerd met wapens, Nazi-ideologie werd verheerlijkt.
In die periode kon Schild en Vrienden nog beschouwd konden worden als een geradicaliseerde studentenclub die er twee gezichten op nahield: keurig gekapte jongens die zich via vuilnisopruimacties inzetten voor het Vlaamse volk voor de schermen, onvervalste haatzaaiers en racisten achter de schermen. Vandaag is duidelijk dat hun politieke gewicht veel groter geworden is. Dries Van Langenhove verbond zich aan Vlaams Belang en zetelde van 2019 tot en met 2023 als onafhankelijke in de Vlaams Belang-fractie in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Twee andere beklaagden hebben mandaten voor of zijn tewerkgesteld door het Vlaams Belang.
De uitstap van Van Langenhove uit het Parlement werd naar eigen zeggen gemotiveerd door het feit dat hij zich meer ‘activist dan politicus voelt’. Dit betekent geenszins een breuk met het Vlaams Belang, integendeel. Op Youtube kondigde de partij aan dat ‘Dries onze strijd verder zet buiten het parlement’. Zijn met haat overladen complottheorieën, openlijk racisme en homo- en transfobie en intimiderende acties: niets kan ervoor zorgen dat Vlaams Belang, die ondertussen de grootste Vlaamse partij is in de peilingen, afstand neemt van Van Langenhove.
Extreemrechtse knokploegen
Het is een ondertussen gekend fascistisch schema: de electorale opkomst van extreemrechts gaat gepaard met gewelddadige groepen die op straat tegenstanders en minderheden intimideren. Voorbeelden daarvan zagen we onlangs in onder andere Brazilië en de VS en ook dichterbij in Polen en Hongarije. In Italië perkt de radicaal-rechtse regering van Giorgia Meloni bestaande LGBTQ+ rechten in. Automatisch mee-ouderschap voor koppels van hetzelfde geslacht werd beëindigd met terugwerkende kracht, waardoor de niet-biologische ouder hun recht als ouder verliest.
De recente uithalen van Van Langenhove, waarbij hij winkeliers intimideerde die de Pride-vlag uithingen, zijn gezelschap vlaggen vandaliseerde, en bezoekers van een queer-expo confronteerde met pedofilie-beschuldigingen, leverden een klacht op door belangenorganisatie Çavaria.
Uit de Pano-reportage en het gerechtelijk onderzoek werd duidelijk dat Schild en Vrienden zijn aanvallen nauwkeurig orkestreerde. Ondertussen maken racistische en seksistische smeercampagnes deel uit van een politiek klimaat van geweld en intimidatie. Onlangs nog werd columnist Dalilla Hermans zodanig onder vuur genomen dat zij en haar gezin politiebescherming nodig hadden. Ook hier is de haat en de agressie terug te leiden naar het netwerk rond Schild en Vrienden, wijst onderzoek uit. Antiracismeorganisaties onderzochten de effecten van dit soort haatcampagnes: niet alleen zijn de psychologische, sociale en economische gevolgen voor de doelwitten bijzonder groot, ook op maatschappelijk en politiek niveau missen ze hun doel niet: bepaalde groepen worden verjaagd uit het publieke debat, vaak onder het mom van de vrijheid van meningsuiting. In bijna de helft van de gevallen gaat online haat over in offline geweld.
Houd extreemrechts buiten de deur
Deze situatie is buitengewoon ernstig. Het proces tegen Schild en Vrienden zal moeten aantonen of onze rechtsstaat de juridische instrumenten in huis heeft om dit soort neofascistische dreigingen in te dijken, of op zijn minst te veroordelen. Maar justitie kan nooit de enige oplossing zijn voor politieke malaises. Onze democratie is ziek, en om niet verder opgegeten te worden door extreemrechts moeten democraten van alle politieke strekkingen hun rug rechten. Dit betekent dat we – journalisten, middenveldorganisaties, politieke partijen, burgers – extreemrechts moeten denormaliseren.
Helaas gebeurt de laatste jaren net het omgekeerde. Gelijklopend met hun electorale groei, is de omgang met extreemrechts in sneltempo veranderd. Waar het vroeger nog ondenkbaar was dat het Vlaams Belang voorgesteld en behandeld werd als eender welke andere partij, zien we dit nu steeds meer gebeuren. Vooral in de media is de normalisering van extreemrechts en openlijk racistische politici razendsnel geëvolueerd. Ook in middenveldorganisaties en culturele instellingen is het niet meer vanzelfsprekend om extreemrechts buiten de deur te houden en in de universiteiten krijgen ze een platform onder het mom van vrije meningsuiting.
De rechtszaak tegen Dries Van Langenhove en consorten kan het begin zijn van een herstel van onze democratie. Wanneer racistische haat bestraft wordt, en de daders ter verantwoording worden geroepen, is dat een belangrijke stap in de goede richting. Maar het is zeker net zo belangrijk dat iedereen die de democratische waarden wél hoog in het vaandel draagt zich verenigt tegen extreemrechts.
Deze opinie die op 12/9 in De Morgen verscheen werd ondertekend door:
Middenveldorganisaties: Kif Kif vzw, Hand in Hand tegen racisme, Ella vzw, Rebelle vzw, Een Andere Joodse Stem, Het Groot Verzet, Çavaria, Wel Jong, 8 mei coalitie, Foyer, BOEH! (Baas Over Eigen Hoofd), Levl, Furia, ACV, ABVV, Masereelfonds, Tractie, Vredesactie, Palestina Solidariteit, Antwerp for Palestine, Hart Boven Hard, 11.11.11.
Academici: Eva Brems, professor of Human Rights Law, Rik Pinxten, gewoon hoogleraar Ugent , Hans De Witte, gewoon hoogleraar Kuleuven , Jef Verschueren, Emeritus Professor of Linguistics, UA, Yasmine Kaied, Onderwijsassistent vakgroep Orthopedagogiek, Collectief Vrouwenstaking Ugent , Koenraad Bogaert, Anissa Bougrea, PhD researcher Ugent, Jan Orbie, Professor Ugent , Sami Zemni, Professor Ugent , Johan Leman, em. prof. KU Leuven, Samira Azabar, Postdoctoraal onderzoeker Radboud Universiteit , Guy Vanthemsche, emeritus hoogleraar geschiedenis VUB, Pieter Lagrou, professor hedendaagse geschiedenis Université Libre de Bruxelles.