van Jaap Tielbeke, geschreven door Ronnie De Fossé
Jaap Tielbeke rekent af met de slogan uit de jaren negentig “een beter milieu begint bij jezelf”. Met deze en andere slagzinnen dweepte hij zelf in zijn vorige leven, de misantropische periode zoals hij die noemt.
Het boek is een verslag van zijn bestudering van de milieuproblematiek, een afrekening met de misleidingen die hij nu als mythes ontmaskert. Hij noemt er vier: deze van de schuldige mensheid; de groen bewuste consument; de eenzijdige financiële CO2-bril en de technologie obsessie. Zo zijn het niet de individuele mensen die alle schuld dragen. Het probleem ligt ook niet bij de overbevolking, maar wel bij de overconsumptie. Het helpt ook niet om een groene levenswandel na te streven, want het probleem ligt bij de industrieën en bij de oliemaatschappijen. We moeten ook niet denken dat een groene economie ons uit de gevarenzone zal wegleiden, want ook dat is een illusie. Het is allemaal goed gedocumenteerd, hij heeft zijn huiswerk grondig gemaakt, stoelend op een jarenlange berichtgeving over de milieuproblemen als journalist voor De Groene Amsterdammer. Zijn beweringen zijn gestaafd met bijna 400 noten en een leeslijst van een vijftiental titels.
De klimaatproblematiek moet, zo stelt hij, vanuit een structureel oogpunt worden geanalyseerd. Dit gebeurt momenteel niet in het maatschappelijk debat. In het tweede deel bespreekt hij de diverse terreinen van waaruit we tot actie kunnen overgaan: milieudelicten die voor de rechtbank worden gebracht; meer doortastend optreden van milieuactivisten; en het creëren van politieke druk via het mobiliseren van de bevolking. Toch moeten we een eigenaardige hersenkronkel vaststellen. Enerzijds beschrijft hij op zeer exacte manier hoe de huidige mythes van een kapitalistische groene economie de belangen van de industrie en de hyperrijken weet te beschermen. Hij onderstreept hierbij het belang van het ontwikkelen van interveniërende maatschappelijke structuren en actievormen. Anderzijds stelt hij dat verandering pas kan plaatsvinden door de sensibilisering van de burger: of, hoe een beter milieu toch begint bij jezelf. De twee delen lijken dus wat los te staan van elkaar, hoewel sommige thema’s in beide voorkomen. Om een voorbeeld aan te halen: het concept van het “kantelpunt”. In deel één gaat het kantelpunt over het klimatologisch kantel-punt, leidend tot een zelfversterkend effect van opwarming, waarvan de toekomstige gevolgen onvoorspelbaar zijn. In onze huidige debatten wordt dit verontrustend fenomeen zeer vlug en onnadenkend terzijde geschoven. Maar het is net verbazend dat Tielbeke dit zelfversterkend effect niet centraal stelt in zijn luik over maatschappelijke en politieke actie. Het speelt geen programmatische hoofdrol hoe we verandering willen bewerkstelligen. Tielbeke gaat net een nieuw kantelpunt introduceren in deel twee, het “sociaal kantelpunt”. Voor hem moet de doelstelling hier zijn om mensen te politiseren om meer fundamentele veranderingen af te dwingen
Tielbeke’s boek is eentje voor de verwittigde lezer. Wanneer men het boek met aandacht leest, komt men zeer veel te weten over de vele oorzaken en facetten van de klimaatopwarming. Het is dermate grondig uitgewerkt dat dit boek een leek de kans geeft om in korte tijd een specialist te worden in deze materie. En de auteur maakt het ook mogelijk om dan vervolgens in debat met hem te treden. We kunnen ons dus wel vragen stellen of de overbevolkte wereld geen directe link kent met het fenomeen van massaconsumptie via de wereldmarkt. En technologie zal wel noodzakelijk zijn om CO2 uit de atmosfeer te halen. Om in het post-Antropoceen een gezond milieu te bewaren, zal een ethische levenswandel wel tot de vanzelfsprekendheid moeten gaan behoren. De mensheid is misschien niet individueel schuldig, maar collectief wel verantwoordelijk. Kortom, het boek biedt ons meer dan voer genoeg voor verdere discussie!
Tijdelijke ledenactie: 19 i.p.v. 23,99 euro (incl. portkosten), een exemplaar reserveren kan via info@masereelfonds.be of 09/225 38 53. De actie loopt tot 31 januari.