Voordracht door prof. Manu Gerard, historicus aan de KU Leuven en specialist in de recente politieke geschiedenis van België.
(spreken over) Populisme is in. Dat zou je in ieder geval kunnen afleiden uit de talrijke artikels in de media waar het woord in voor komt. Of uit de eindeloze rij van politici die in de voorbije jaren het etiket van populist opgekleefd kregen. En meestal is aan dat etiket geen positieve waardering verbonden. Wat daarbij ook opvalt is dat die politici soms zeer verschillende politieke strekkingen vertegenwoordigen: Donald Trump en Bernie Sanders in de VS, Nigel Farage en Jeremy Corbyn in Groot Brittannië of in eigen land Bart De Wever en Raoul Hedebouw van de PVDA. Eind vorig jaar titelde De Standaard zelfs ‘Populisme is het nieuwe normaal’.
Allemaal goed en wel, maar wat is dan wel dat populisme? Wat zijn de kenmerken van populisme wanneer er zowel sprake is van rechts als van links populisme? Soms wordt er een onderscheid gemaakt tussen het populisme als een manier van optreden en het populisme als een politieke strekking met een eigen inhoud. In het eerste geval kunnen alle politieke strekkingen wel populistische trekjes vertonen. Als het om de inhoud gaat is het ontegensprekelijk zo dat populisme vooral gesitueerd wordt binnen het (extreem-)rechtse gedachtegoed. Sommigen vergelijken de ‘populistische golf’ van het voorbije decennium zelfs met de beruchte ‘jaren dertig’ en de opkomst van het fascisme. Wat moeten we daarvan denken? En als dat zo zou zijn, kunnen we dan iets leren van die jaren dertig? Of zijn de verschillen tussen toen en nu toch nog voldoende groot om de desastreuze afloop van de jaren dertig te vermijden? Of niet? En wat moeten we dan denken van de stelling van de Belgisch-Britse filosofe Chantal Mouffe dat populisme geen bedreiging is voor de democratie maar juist de democratische waarden in ere wil herstellen?
Wie zich wil verdiepen in de betekenis van het populisme van vroeger en nu ziet zich voor een moeilijke opdracht gesteld. Hopelijk kan deze studievoormiddag daarvoor meer dan een steuntje in de rug betekenen.