Spreker: Rudi Laermans
Democratie zonder politiek
Over governance, burgerpopulisme en radicaal reformisme
De parlementaire democratie verkeert in crisis. Deze crisis is mede veroorzaakt door de toenemende invloed van particratie. Bovendien heeft het groeiende belang van globale markten en transnationale instellingen, zoals de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds, de slagkracht van democratisch gekozen beleidsmakers verzwakt. Als resultaat hiervan is ons bestel nog wel democratisch in naam, maar in de praktijk worden besluiten vaak bepaald door economische imperatieven, technocratische expertise en de resultaten van ondoorzichtige onderhandelingen tussen publieke instellingen, private partijen en andere stakeholders.
De verschuiving van government naar governance. Deze nieuwe vorm van bestuur, die steeds meer overheerst, mist vaak electorale legitimiteit of parlementaire controle. Deze verschuiving tast vooral de kern van de democratische politiek aan, namelijk de publieke strijd over de invulling van het algemeen belang en het vertalen van de uitkomsten van deze strijd in publiek aanvechtbaar beleid.
De reactie van het populisme. Rechtspopulisme zoekt een oplossing in het herstel van de nationale volkswil. Aan de linkerkant wint het idee van directe burgerdemocratie aan populariteit. Hierbij komen gelote burgers samen om te delibereren over belangrijke kwesties met het doel een onderbouwde consensus te bereiken. Deze vorm van democratie van onderaf doet echter weinig om het verminderde stuurvermogen van overheden aan te pakken. Bovendien vervangt het politieke onenigheid door deliberatieve enigheid.
De noodzaak van politisering. Zowel het volkspopulisme als het burgerpopulisme negeren de wederzijdse afhankelijkheden tussen politiek en economie. Beide gebieden moeten dringend meer gepolitiseerd worden. Dit is het fundament van een transformatieve democratie die gekoppeld is aan de praktijk van radicaal reformisme.
Over Rudi Laermans:
Rudi Laermans is socioloog, auteur en vertaler. Hij is emeritus-hoogleraar sociale theorie aan de Katholieke Universiteit Leuven en was gastdocent theorie aan verschillende kunsthogescholen. Recent publiceerde hij ‘Ik, wij, zij’ (2020) en ‘Gedeelde angsten’ (2021). Hij werkte ook mee als vertaler aan ‘Eigenzinnigheid, werk en geschiedenis. Over menselijke vermogens’ (2023) van Oskar Negt en Alexander Kluge. Laermans is ook actief als kunst- en cultuurcriticus en neemt deel aan het maatschappelijk debat.
Over Paul Verbraeken:
Paul Verbraeken was een ongebonden kritische denker, uniek in Vlaanderen. Ter ere van hem organiseren zijn vrienden sinds 2005 jaarlijks een Paul Verbraekenlezing. Deze lezing wordt ondersteund door Charta 91, het Zuiderpershuis, het Masereelfonds, Linx+ en een groep sympathisanten. De lezingstekst wordt gepubliceerd door Asp Editions.