In 2026 reikt de stad Ieper voor de negende maal haar Vredesprijs uit aan een persoon of organisatie die zich uitzonderlijk inzet voor een meer rechtvaardige, veilige en vreedzame samenleving. Deze driejaarlijkse erkenning kent geen landsgrenzen en vertegenwoordigt dan ook het idee van internationale solidariteit tussen progressieve krachten. Om tot een selectie te komen, stelt het Iepers Vredesfonds telkens een onafhankelijke en diverse commissie samen. Elk jurylid brengt maximaal vijf kandidaten aan. Vervolgens komt het comité twee dagen bijeen om de longlist – dit keer bestaande uit 37 kandidaten – grondig te bespreken en te herleiden tot vijf genomineerden. Wij stellen u de vijf huidige kandidaten voor.
Leen Van Waes is directeur van Masereelfonds en bestuurslid van Socius. Ze studeerde Cultuurwetenschappen aan de Universiteit Gent en de University of KwaZulu-Natal, waar ze onderzoek deed in sociaal-artistieke centra in Durban en township KwaMashu (Zuid-Afrika). Sindsdien deed ze ruime ervaring op in het middenveld en was ze actief als organisator en (mede)oprichter van diverse nationale en internationale burgerinitiatieven.
Ze was lid van de selectiecommissie voor de Vredesprijs van de Stad Ieper 2026.
Voor deze editie had ik de eer deel uit te maken van de selectiecommissie. Onder voorzitterschap van Nils Duquet (directeur van het Vlaams Vredesinstituut) bestond het comité verder uit: Princess Okokon (laureaat Vredesprijs Ieper 2023), Marie Geukens (hoofdredacteur MO* Magazine), Rudi Vranckx (journalist en auteur), Orry Van de Wauwer (directeur Pax Christi Vlaanderen), Nivedita Raju (onderzoeker massavernietigingswapens SIPRI), Justine Desmet (student Spaanse en Duitse taal- en letterkunde, Ieper), Ludwich Devlieghere (vertegenwoordiger Iepers Vredesfonds), Katrien Desomer (burgemeester van Ieper) en Filip Deheegher (coördinator en secretaris van de Vredesprijs). De vijf genomineerden komen uit verschillende contexten en hoeken van de wereld. Maar wat hen allemaal verbindt, is hun moedige inzet voor vrede en mensenrechten, vaak op plekken waar dat het minst vanzelfsprekend is.
Bisan Owda (Gaza): “It’s Bisan from Gaza and I’m still alive”
Eén van de vijf genomineerden is Bisan Owda, een jonge journaliste uit Gaza die met haar dagelijkse reportages een ongefilterde blik werpt op de gruwelijke realiteit van genocide. Vanuit de belegerde Gazastrook publiceert de 26-jarige Bisan sinds oktober 2023 dagelijkse videodagboeken op sociale media. Haar video’s beginnen telkens met de zin: “It’s Bisan from Gaza and I’m still alive.” Deze boodschap is tegelijk een getuigenis van overleven, een aanklacht tegen de normalisering van geweld, en een pijnlijke herinnering aan zij die dat niet meer kunnen navertellen. Sinds het uitbreken van het Israëlisch geweld zijn al meer dan tweehonderd Palestijnse journalisten om het leven gekomen. Bisan blijft verslag uitbrengen met gevaar voor eigen leven, en ze is uitgegroeid tot een van de meest zichtbare stemmen van een volk onder dodelijk en alomvattend vuur.
Terwijl Israëlische bombardementen haar thuisstad Beit Hanoun in puin legden, nam ze haar telefoon en begon te filmen. Wat begon als een persoonlijk verslag van de vlucht van haar familie, groeide uit tot een dagboek van een volk op de dool. Samen met duizenden anderen zocht ze haar toevlucht tot wat toen een ‘veilige zone’ zou moeten zijn: het Al-Shifa-ziekenhuis in Gaza. Vanuit een geïmproviseerde tent op het ziekenhuisterrein legde ze vast wat overleven werkelijk betekent: slapen tussen ruïnes, dagen zonder stromend water, wanhopig zoeken naar voedsel, het gehuil van kinderen, het geluid van drones. Ze laat zien hoe mensen zich wassen met flessen, hoe moeders eten proberen te maken zonder vuur, hoe roerloze lichamen worden gedragen in plastic zeilen.
Op een dag filmde ze zichzelf huilend, nadat een ambulance vlakbij haar werd geraakt door een luchtaanval. En toch bleef ze filmen. “Ik weet niet meer wat ik moet zeggen,” zei ze. En dat was genoeg. Ze kiest ervoor om te blijven spreken. Haar stem breekt soms, haar ogen vullen zich met tranen, maar haar boodschap blijft glashelder. Soms zijn het woorden die aanklagen, soms is het gewoon haar blik in de camera, die alles zegt wat niet meer onder woorden te brengen valt. Wat Bisan zichtbaar maakt, is hoe een samenleving wordt ontdaan van elke vorm van waardigheid en bestaansrecht.
Mensenrechtenorganisaties, onafhankelijke onderzoekers en VN-rapporteurs zoals Francesca Albanese erkennen wat er gebeurt in Gaza als een genocide, niet alleen in verklaringen maar ook in uitgebreide officiële rapporten. Meer dan 55.000 Palestijnen zijn omgekomen – de meerderheid vrouwen en kinderen. Ziekenhuizen, scholen en vluchtelingenkampen worden systematisch aangevallen. Hulp wordt geblokkeerd, hongersnood wordt ingezet als wapen, en hele wijken zijn met de grond gelijkgemaakt. Tegen deze achtergrond verkrijgt het werk van Bisan Owda een hartverscheurende ondertoon. Zij brengt niet alleen een persoonlijk ooggetuigenverslag uit, zij representeert ook alle andere journalisten in Gaza die op een doelbewuste manier worden geviseerd en gedood. En toch, de overlevenden blijven getuigen, terwijl het internationale rechtssysteem hen volledig in de steek laat.
Women of the Sun (Palestina): Vrouwenrechten bouwen aan vrede
Opvallend vaak zijn het vrouwen die – vaak ver weg van de schijnwerpers – de vredesinspanningen blijven ondersteunen. Tussen die stille stemmen valt ook een van de genomineerden op te merken: de Palestijnse organisatie Women of the Sun, een grassroots-beweging van Palestijnse vrouwen, die zich inzet voor politieke en economische emancipatie en vredesopbouw. De organisatie werd opgericht in 2021 in Bethlehem en groeide sindsdien uit tot een breed netwerk met duizenden leden in de Westelijke Jordaanoever, Gaza, Oost-Jeruzalem en de diaspora. De beweging is van mening dat vrede begint met participatie en bouwen aan een inclusieve samenleving, waarin vrouwen actief mee vorm geven aan het beleid, het publieke debat en de toekomst van Palestina. De organisatie zet in op vorming, politieke bewustwording, juridische ondersteuning en economische empowerment. Zo versterken ze de positie van vrouwen op elk niveau van de samenleving.
VN-Veiligheidsraadresolutie 1325, die in 2000 unaniem werd aangenomen, erkent het belang van vrouwen in conflictpreventie, vredesopbouw en wederopbouw na conflicten. De resolutie roept lidstaten op om vrouwen actief te betrekken bij vredesprocessen en hun rechten centraal te stellen in het beleid. Maar ondanks deze internationale belofte is de realiteit weerbarstig: in 2022 bestond wereldwijd slechts 16% van de VN-onderhandelaars uit vrouwen, en bij slechts 1 op de 18 vredesakkoorden waren vrouwen mede-ondertekenaars. Slechts één derde van de vredesakkoorden bevat expliciete bepalingen over vrouwenrechten. Dit terwijl onderzoek aantoont dat de betrokkenheid van vrouwen de duurzaamheid van vrede aanzienlijk verhoogt.
Women of the Sun neemt het heft in eigen handen daar waar internationale engagementen tekortschieten. Hun werk is geworteld in de dagelijkse realiteit van bezetting, apartheid en extreem geweld, maar getuigt ook van hoop, solidariteit en vastberadenheid. Ze werken samen met lokale en internationale partners, waaronder Women Wage Peace in Israël, en namen eerder het initiatief tot gezamenlijke vredesmarsen, zoals de ‘Mothers’ Call’, waarin Israëlische en Palestijnse vrouwen samen oproepen tot een vreedzame toekomst.
Karipbek Kuyukov (Kazachstan): Kunst als aanklacht tegen kernwapens
Dat ook kunst een middel kan zijn om onrecht aan te klagen en alternatieven zichtbaar te maken, dat wist ook onze naamgever Frans Masereel. We kunnen een hedendaagse verwante geest vinden in Karipbek Kuyukov: een kunstenaar die zijn werk inzet als vredesappel en als aanklacht tegen het geweld van kernwapens. Kuyukov staat bekend als internationaal vredesactivist en overlever van nucleaire terreur. Hij werd geboren in de buurt van Semipalatinsk, een regio in Kazachstan, waar de Sovjetunie tientallen jaren nucleaire kernproeven uitvoerde. Kuyukov kwam ter wereld zonder armen, een erfenis van deze nucleaire experimenten die onherstelbare schade toebrachten aan mens en milieu. Met zijn mond en voeten schildert hij beklijvende beelden die de menselijke tol van kernwapens zichtbaar maken.
Kuyukovs schilderijen zijn vaak aanklachten tegen de verwoestende impact van kernwapens op mens en milieu of pleidooien voor meer menselijkheid en vrede. Als ere-ambassadeur van het internationale ATOM Project (Abolish Testing. Our Mission) reist hij de wereld rond om te getuigen van de impact van nucleaire proeven.
Zijn nominatie voor de Ieperse Vredesprijs eert niet alleen zijn artistieke werk, maar ook zijn onvermoeibare strijd voor een kernwapenvrije wereld. Kuyukov toont aan dat kunst niet enkel een spiegel is van de wereld zoals die is, maar ook een kompas kan vormen voor de wereld zoals die zou kunnen zijn.
Urban Camp Lviv (Oekraïne): Creatieve opvang in tijden van oorlog
Urban Camp Lviv is een sociaal en educatief centrum in het westen van Oekraïne, waarin jongeren via straatkunst, dans en sport opnieuw vertrouwen en toekomstperspectief vinden. Het project ontstond in 2022 toen de organisatie Street Culture, oorspronkelijk actief in Kharkiv, vanwege de oorlog moest verhuizen naar Lviv. In een voormalige sportschool bouwde de organisatie een veilige plek voor intern ontheemde gezinnen en jongeren die door de oorlog getroffen zijn.
Wat begon als een noodopvang is inmiddels uitgegroeid tot een bruisend centrum waar jongeren hun talenten kunnen ontwikkelen. Urban Camp Lviv biedt tijdelijke huisvesting, psychologische ondersteuning, sport- en cultuuractiviteiten en opleidingen. Op de derde verdieping van het gebouw bevindt zich een speciaal ingerichte educatieve hub met klaslokalen, slaapzalen, werkruimtes en sanitaire voorzieningen. Hier draait onder andere de Street Culture Leadership Academy, een gratis trainingsprogramma voor jongeren waarin leiderschap, communicatie en zelfvertrouwen centraal staan.
Het kamp organiseert gratis programma’s voor jongeren van 12 tot 16 jaar, met activiteiten als hiphop, breakdance, graffiti, etc. Deze creatieve en fysieke vormen van expressie zijn gericht op herstel en zelfontwikkeling. Coaches en psychologen begeleiden de deelnemers, met veel aandacht voor mentaal welzijn. Urban Camp Lviv is niet alleen een toevluchtsoord, maar zaait hoop in een samenleving getekend door oorlog.
Nisreen Elsaim (Soedan): Klimaatrechtvaardigheid en vrede
Nisreen Elsaim is een jonge klimaatactiviste uit Soedan. Ze studeerde natuurkunde en specialiseerde zich in hernieuwbare energie aan de Universiteit van Khartoem. Sinds 2012 zet ze zich in voor klimaatkwesties, waarbij ze de link legt tussen de ecologische crisis, jongerenparticipatie en politieke instabiliteit. Haar werk en jarenlange engagement leverde haar een nominatie op voor de Vredesprijs.
In haar thuisland zijn de gevolgen van de ecologische crisis reeds decennialang voelbaar. Droogte, verzanding, mislukte oogsten en extreme temperaturen hebben hele dorpen doen verdwijnen, mensen op de vlucht gedreven en spanningen tussen gemeenschappen verergerd. Gebrek aan water, voedsel en werkgelegenheid leidt tot gewelddadige conflicten tussen boeren, nomadische groepen en gewapende milities.
In die context begon ze jongeren te mobiliseren rond klimaatrechtvaardigheid. Ze richtte de Sudan Youth Organization on Climate Change (SYOCC) op en coördineerde Youth and Environment – Sudan, twee organisaties die jongeren ondersteunen in hun werk voor een leefbare en stabiele toekomst. In 2020 werd ze benoemd tot lid van de Youth Advisory Group on Climate Change van de Verenigde Naties.
In haar publieke toespraken verbindt ze de ecologische en politieke dimensies van de klimaatcrisis. Ze wijst erop dat klimaatverandering in landen als Soedan geen ‘toekomstig’ probleem is, maar een dagelijkse realiteit die gemeenschappen uit elkaar drijft en staten destabiliseert. Haar visie is duidelijk: er kan geen duurzame vrede bestaan zonder klimaatrechtvaardigheid. De klimaatcrisis is geen losstaand probleem naast oorlog en conflict, maar een onderliggende structurele kracht die sociale spanningen voedt, migratie aanwakkert en conflicten verdiept. Vrede is volgens Elsaim meer dan de afwezigheid van geweld; het is het actief creëren van omstandigheden waarin mensen in harmonie met elkaar en met hun omgeving kunnen leven.
Als politieke leiders zwijgen, spreken burgers
In een wereld waarin roekeloze autocraten grenzen en internationaal recht – vaak met brutaal geweld – herschrijven, staat duurzame vrede wereldwijd zwaar onder druk. In Gaza voltrekt zich een genocide onder het oog van de wereld. In Oekraïne sleept de oorlog zich voort. In Soedan brandt een vergeten conflict. De internationale rechtsorde en mensenrechten worden schaamteloos geschonden en democratie wordt wereldwijd uitgehold. Klimaatrampen versnellen ongelijkheid en ontwrichten samenlevingen. Toch zijn er, te midden van dit alles, mensen die kiezen voor een ander pad. Terwijl zo veel politieke leiders hun morele kompas verliezen, zijn het vaak burgers die – soms met gevaar voor eigen leven – opstaan voor rechtvaardigheid, menselijkheid en vrede.
De vijf genomineerden voor de Vredesprijs van de Stad Ieper 2026 doen precies dat: ze bouwen aan vrede, daar waar hoop dreigt te verdwijnen en waar menselijkheid het meest op de proef wordt gesteld. Karipbek Kuyukov maakt met zijn kunst de onzichtbare littekens van kernwapens zichtbaar. Women of the Sun versterkt de stem van vrouwen als politieke kracht in een bezet gebied. Urban Camp Lviv biedt jongeren op de vlucht ruimte voor herstel en perspectief. Bisan Owda documenteert het dagelijkse lijden van burgers onder bombardementen met een compromisloze helderheid, zodat niemand meer kan zeggen ‘Wir habes es nicht gewusst’. En Nisreen Elsaim legt de verbanden bloot tussen klimaatontwrichting, sociale ongelijkheid en gewapend conflict.
Hun werk maakt duidelijk dat vrede geen vanzelfsprekendheid is. Het vraagt moed om te confronteren en structuren op te bouwen die bescherming en zorg bieden aan de meest kwetsbaren. Vrede betekent ook: de fundamenten bevragen van systemen die geweld in stand houden of legitimeren. Wie echt aan duurzame vrede wil bouwen, zal ook moeten luisteren naar stemmen die te vaak zijn genegeerd, gemarginaliseerd of het zwijgen zijn opgelegd. Want vrede is meer dan de afwezigheid van oorlog. Ze vraagt om een dagelijkse keuze voor verbondenheid, empathie en rechtvaardigheid. Tussen mensen, tussen generaties en tussen mens en aarde.
| Think of Others by Mahmoud Darwish As you prepare your breakfast, think of others (do not forget the pigeon’s food). As you conduct your wars, think of others (do not forget those who seek peace). As you pay your water bill, think of others (those who are nursed by clouds). As you return home, to your home, think of others (do not forget the people of the camps). As you sleep and count the stars, think of others (those who have nowhere to sleep). As you liberate yourself in metaphor, think of others (those who have lost the right to speak). As you think of others far away, think of yourself (say: “If only I were a candle in the dark”). |
Het publiek kan van oktober 2025 tot eind april 2026 stemmen op hun favoriete genomineerde via de website van de Vredesprijs. De winnaar wordt begin mei 2026 bekendgemaakt en ontvangt de prijs – ter waarde van €25.000 – op 11 november 2026 in Ieper.